Aft Yaraları Nedir?
Aft yaraları, tıbbi adıyla aftöz ülserler, ağız içinde genellikle dilde, yanakların iç kısmında, dudaklarda veya diş etlerinde oluşan küçük ve yüzeysel yaralardır. Soğuk yaralardan farklı olarak bulaşıcı değildirler ve herpes virüsüyle ilişkili değildirler.
Bu yaralar genellikle beyaz ya da sarı merkezli, etrafı kızarık halkalı yuvarlak ya da oval şekilli olur. Bulundukları konuma göre yemek yemek, içmek ya da konuşmak gibi günlük aktiviteleri ağrılı hâle getirebilir.
Aft Yaraları Bulaşıcı mıdır?
Aftların öpüşme, temas veya çatal-kaşık paylaşımıyla bulaştığına dair yaygın bir yanlış inanç vardır. Ancak aft yaraları virüs ya da bakteri kaynaklı olmadığı için bulaşıcı değildir.
Aft Yaraları Neden Tedavi Edilmelidir?
Çoğu aft kendi kendine 7–14 gün içinde iyileşir. Ancak daha büyük ya da sık tekrarlayan yaralar stres, besin eksiklikleri veya zayıf bağışıklık sistemi gibi altta yatan başka bir sorunun göstergesi olabilir.
Erken müdahale ağrıyı azaltır, iyileşmeyi hızlandırır ve tekrar oluşumunu önler.
Aft Yaralarının Belirtileri
Aftlar, ağız içinde oluşan küçük ve acı veren yaralardır. Özellikle yemek yeme, içme ve konuşma sırasında rahatsızlık verirler. Erken belirtileri tanımak, hızlı müdahale ve tahrişin önlenmesi açısından önemlidir.
Yaygın Belirtiler
- Ülser Oluşumu: Beyaz, sarı ya da gri merkezli, kırmızı kenarlı küçük yuvarlak/oval yara.
- Yanma/Tingling: Yara çıkmadan önce dilde veya ağızda karıncalanma ya da yanma hissi olabilir.
- Ağrı: Yaraların boyutuna ve konumuna göre ağrı şiddeti değişir.
- Şişlik: Etkilenen bölge dokununca hassas ve şiş olabilir.
- Yeme/İçme Zorluğu: Baharatlı, asidik veya sıcak yiyecekler yarayı daha da tahriş eder.
Ciddi Belirtiler (Dikkat Gerektiren Durumlar)
Aşağıdaki durumlar varsa mutlaka bir diş hekimi ya da doktora başvurulmalıdır:
✔ 1 cm’den büyük ve 2 haftadan uzun süredir iyileşmeyen yaralar
✔ Yılda 3’ten fazla aft atağı
✔ Ateş, lenf bezlerinde şişme, yorgunluk
✔ Aftların dudaklara, boğaza ya da vücudun diğer bölgelerine yayılması
Aft Yarası Türleri
- Minör Aftlar: Küçük boyutlu, genellikle 1–2 hafta içinde iyileşir.
- Majör Aftlar: Daha büyük ve derin, iyileşmesi 2–6 haftayı bulabilir.
- Herpetiform Aftlar: Çok sayıda küçük yara birleşerek büyük ülser oluşturur.
Aft Yaralarının Nedenleri
Aftların kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çeşitli tetikleyiciler tespit edilmiştir:
Yaygın Tetikleyiciler
- Stres & Hormonlar: Duygusal stres veya adet dönemi gibi hormonal değişiklikler.
- Besin Eksiklikleri: B12 vitamini, çinko, demir ve folik asit eksikliği.
- Ağız İçi Travma: Yanak ısırmak, sert fırçalama, kötü oturan protez veya diş telleri.
- Asidik ve Baharatlı Gıdalar: Narenciye, domates, sirke bazlı yiyecekler.
- Bağışıklık Sorunları: Çölyak, Crohn hastalığı, Behçet hastalığı.
- İlaç Yan Etkileri: İbuprofen gibi NSAID’ler, beta blokerler, kemoterapi ilaçları.
Tedavi Edilmeyen Aftların Uzun Vadeli Etkileri
- Ağız İçi İz Oluşumu: Büyük yaralar kalıcı iz bırakabilir.
- Yemek Yeme Zorluğu: Besin eksikliği ve kilo kaybı görülebilir.
- Kronik Ağrı: Sık çıkan aftlar, konuşma ve fırçalama gibi günlük işleri zorlaştırır.
- İkincil Enfeksiyonlar: Açık yaralar enfeksiyona açık hâle gelir.
- Ağız Kanseri Riski: 3 haftadan uzun süren yaralar ağız kanseri belirtisi olabilir.
Aft Yarasına Karşı 9 Hızlı Tedavi Yöntemi
1. Tuzlu Su veya Karbonat Gargarası
✔ Asitliği nötralize eder, iltihabı azaltır.
✔ Ilık suya 1 çay kaşığı tuz veya karbonat ekleyin, 30 saniye çalkalayın.
2. Oksijenli Su (Hidrojen Peroksit)
✔ Bakteri öldürür, iyileşmeyi hızlandırır.
✔ %3’lük çözeltiden suyla seyreltilerek pamukla uygulanır.
3. Magnezyum Sütü
✔ Koruyucu tabaka oluşturur, asidi dengeler.
4. Eczane Jelleri
✔ Benzokain içerikli jel (Anbesol, Orabase)
✔ Fluosinonid veya hidrokortizon jeli
5. Buz veya Soğuk Kompres
✔ Uyuşturur, şişliği azaltır.
6. Aloe Vera Jeli
✔ Yatıştırıcı ve antibakteriyel özelliğe sahiptir.
7. Hindistancevizi Yağı
✔ Enfeksiyonu önler, antimikrobiyaldir.
8. Medikal Gargara
✔ Klorheksidin veya deksametazon içeren reçeteli ağız gargaraları
9. Bal (Doğal Yöntem)
✔ Anti-inflamatuvar ve antibakteriyeldir.
✔ Günde birkaç kez aft üzerine sürülerek uygulanır.
Ne Zaman Doktora Gitmelisiniz?
Aşağıdaki belirtiler varsa doktora başvurmanız önerilir:
- Sürekli tekrarlayan yaralar
- 1 cm’den büyük, 2 haftadan uzun süredir geçmeyen aftlar
- Ağız dışına yayılan ya da birlikte ateş-halsizlik görülen durumlar
- Şiddetli ağrı nedeniyle yemek yeme ve konuşma güçlüğü
Profesyonel Tedavi Seçenekleri
- Reçeteli gargara ve topikal ilaçlar
- Bağışıklık sistemiyle ilişkiliyse oral ilaçlar
- Gerekirse lazer tedavisi
Aft Yarasını Önlemek İçin Öneriler
Bol Su İçin ve Bağışıklığınızı Güçlendirin
Ağız Hijyenine Özen Gösterin: Yumuşak fırça, alkolsüz gargara
Asitli ve Baharatlı Gıdalardan Kaçının
Stres Yönetimi & Yeterli Uyku
Vitamin Eksikliklerini Kontrol Ettirin (B12, Demir, Çinko, Folik Asit)
Ağız Travmalarından Kaçının (tırnak yemek, sert fırçalama vb.)
